Perpetual Sözleşmelerde Zamanın Önemi: Günlük Kaydırma Maliyetleri.

Perpetual Sözleşmelerde Zamanın Önemi: Günlük Kaydırma Maliyetleri

Kripto para vadeli işlem piyasaları, son yıllarda finansal dünyanın en dinamik ve popüler alanlarından biri haline geldi. Özellikle "perpetual sözleşmeler" (sürekli sözleşmeler), geleneksel vadeli işlemlerin aksine son kullanma tarihi olmaması sayesinde yatırımcılara esneklik sunar. Ancak bu sonsuz vade yapısının kendine özgü bir maliyet mekanizması vardır: **Kaydırma Maliyeti** (Funding Rate). Yeni başlayan bir yatırımcı için bu mekanizmayı anlamak, kârlı ve sürdürülebilir bir ticaret stratejisi oluşturmanın temel taşıdır.

Bu makalede, perpetual sözleşmelerin ne olduğunu, kaydırma maliyetinin nasıl çalıştığını, bu maliyetin ticaret stratejileri üzerindeki etkilerini ve zamanın bu piyasalardaki önemini detaylıca inceleyeceğiz.

Perpetual Sözleşmeler Nedir?

Perpetual sözleşmeler, belirli bir varlığın (örneğin Bitcoin veya Ethereum) gelecekteki fiyatı üzerine bahis yapmanızı sağlayan türev ürünlerdir. Geleneksel vadeli sözleşmelerin aksine, bu sözleşmelerin belirli bir vade sonu tarihi yoktur. Bu, yatırımcıların pozisyonlarını teorik olarak süresiz olarak açık tutabilecekleri anlamına gelir.

Ancak, bir son kullanma tarihi olmaması, piyasa fiyatı ile sözleşme fiyatı arasındaki sapmayı (arbitraj fırsatlarını) önlemek için özel bir mekanizma gerektirir. İşte bu noktada kaydırma maliyeti devreye girer.

Kaydırma Maliyeti (Funding Rate) Mekanizması

Kaydırma maliyeti, perpetual sözleşme fiyatını dayanak varlığın spot piyasa fiyatına yakın tutmak için tasarlanmış periyodik bir ödeme sistemidir. Bu, borsanın doğrudan aldığı bir ücret değil, doğrudan alıcı (uzun pozisyon sahipleri) ile satıcı (kısa pozisyon sahipleri) arasında el değiştiren bir fon transferidir.

1. 1. 1. Kaydırma Maliyeti Nasıl Hesaplanır?

Kaydırma oranı, genellikle 8 saatte bir (bazı borsalarda daha sık olabilir) ödenir ve iki ana bileşenden oluşur:

1. **Piyasa Oranı (Market Rate):** Bu, perpetual sözleşmenin fiyatı ile spot piyasa fiyatı arasındaki farkı ölçer. Eğer sözleşme fiyatı spot fiyattan yüksekse (piyasada aşırı uzun pozisyon hakimiyeti varsa), pozitif bir kaydırma oranı oluşur. 2. **İskonto Oranı (Premium/Discount Rate):** Bu, piyasanın genel duyarlılığına göre ayarlanır ve likidite ile istikrarı sağlamaya yardımcı olur.

Basitleştirilmiş formül genellikle şu şekildedir:

Kaydırma Oranı = Piyasa Oranı + Ortalama İskonto Oranı

Eğer Kaydırma Oranı pozitifse (örneğin %0.01), uzun pozisyon sahipleri kısa pozisyon sahiplerine ödeme yapar. Eğer Kaydırma Oranı negatifse (örneğin -%0.01), kısa pozisyon sahipleri uzun pozisyon sahiplerine ödeme yapar.

Bu ödeme, pozisyonun büyüklüğüne (teminat miktarına) göre hesaplanır ve doğrudan yatırımcının hesabından düşülür veya hesabına eklenir.

1. 1. 1. Kaydırma Maliyetinin Amacı

Kaydırma maliyetinin temel amacı, sözleşme fiyatını spot fiyatla hizalamaktır.

• **Pozitif Kaydırma:** Piyasa aşırı iyimser olduğunda ve uzun pozisyonlar baskın geldiğinde, uzun pozisyon sahiplerinin kısa pozisyon sahiplerine ödeme yapması, uzun pozisyon almanın maliyetini artırır ve bu pozisyonların bir miktar tasfiyesini teşvik eder. Bu, fiyatı aşağı çekerek dengeye getirir.
• **Negatif Kaydırma:** Piyasa aşırı kötümser olduğunda ve kısa pozisyonlar baskın geldiğinde, kısa pozisyon sahiplerinin uzun pozisyon sahiplerine ödeme yapması, kısa pozisyon almanın maliyetini artırır ve dengeyi yukarı doğru iter.

Bu mekanizma, borsanın arbitrajcıları veya piyasa yapıcıları kullanmasına gerek kalmadan, piyasa katılımcıları aracılığıyla fiyat uyumunu sağlamanın zarif bir yoludur.

Günlük Kaydırma Maliyetlerinin Etkisi

Perpetual sözleşmelerde pozisyonu bir günden fazla tutan yatırımcılar için kaydırma maliyeti, işlem maliyetlerinin önemli bir bileşeni haline gelir. Geleneksel spot piyasada veya son kullanma tarihli vadeli işlemlerde (vade sonuna kadar maliyet sıfırdır), bu sürekli maliyet faktörü yoktur.

1. 1. 1. Maliyetlerin Birikimi

Kaydırma ödemeleri genellikle 8 saatte bir yapıldığı için, bir pozisyonu 24 saat açık tutmak teorik olarak üç kaydırma ödemesi (veya geri ödemesi) anlamına gelir.

Örnek bir senaryo:

Diyelim ki BTC/USD perpetual sözleşmesinde 10.000 USD değerinde uzun pozisyonunuz var ve 8 saatlik kaydırma oranı %0.01 pozitif.

1. Pozisyon Büyüklüğü: 10.000 USD 2. Kaydırma Oranı: %0.01 3. Ödenecek Tutar (Tek Seferlik): 10.000 USD * 0.0001 = 1 USD

Eğer bu pozisyonu 24 saat tutarsanız ve oran sabit kalırsa (ki nadiren sabittir), toplam maliyetiniz 3 USD olur. Bu, komisyon maliyetlerine ek olarak gelen gizli bir maliyettir.

1. 1. 1. Taşıma Maliyeti (Cost of Carry)

Finansal türevlerde, bir pozisyonu taşımak genellikle bir maliyet veya getiri içerir. Perpetual sözleşmelerde bu, kaydırma oranı ile temsil edilir. Yatırımcılar, özellikle yüksek kaldıraç kullandıklarında, bu günlük maliyetlerin yıllık bazda ne kadar büyük bir yüzdeye dönüştüğünü hesaplamalıdır.

Yüksek kaldıraç kullanıldığında, pozisyon büyüklüğü nominal olarak artar, ancak teminat (marjin) aynı kalır. Kaydırma ödemesi nominal büyüklük üzerinden hesaplandığından, kaldıraç ne kadar yüksekse, kaydırma maliyetinin teminat yüzdesi olarak etkisi o kadar yıkıcı olabilir.

Örneğin, 100x kaldıraçla 1.000 USD teminat kullanarak 100.000 USD'lik bir pozisyon yönetiyorsanız, %0.01'lik bir ödeme 10 USD demektir. Bu, başlangıç teminatınızın %1'i demektir ve bu sadece 8 saatte bir gerçekleşir. Bu tür bir pozisyonu sadece birkaç gün tutmak, teminatın büyük bir kısmını eritebilir.

1. 1. 1. Depolama Maliyetleri ile Karşılaştırma

Geleneksel türev piyasalarında, özellikle fiziksel teslimatlı vadeli işlemlerde, pozisyonu elde tutmanın maliyeti genellikle **depolama maliyetleri** (Storage Costs) olarak adlandırılır. Bu, genellikle varlığın fiziksel olarak saklanması, sigortalanması veya finansman maliyetlerini içerir. Kripto türevlerinde, bu maliyetler büyük ölçüde kaydırma mekanizması tarafından üstlenilir. Daha fazla bilgi için Depolama maliyetleri konusuna bakılabilir. Perpetual sözleşmelerde kaydırma oranı, bu taşıma maliyetinin dijital karşılığıdır.

Kaydırma Oranını Yorumlama ve Strateji Oluşturma

Kaydırma oranının yönü ve büyüklüğü, piyasa duyarlılığı hakkında güçlü bir gösterge olabilir ve ticaret stratejilerini doğrudan etkilemelidir.

1. 1. 1. 1. Pozitif Kaydırma Dönemleri (Uzun Pozisyonlar Pahalı)

Yüksek pozitif kaydırma oranları, piyasanın aşırı derecede uzun pozisyonlara eğilimli olduğunu gösterir.

• **Kısa Vadeli Etki:** Eğer bir yatırımcı uzun pozisyonda ise, bu dönemde her 8 saatte bir ödeme yapacaktır.
• **Stratejik Çıkarım:** Bu, piyasanın kısa vadede aşırı ısındığına dair bir sinyaldir. Uzun pozisyon açmak maliyetlidir ve muhtemel bir fiyat düzeltmesi riskini artırır. Bu durum, kısa pozisyon açmak için cazip bir ortam yaratabilir, çünkü kısa pozisyon sahipleri hem piyasa düşüşünden hem de pozitif kaydırma ödemesinden faydalanır.

1. 1. 1. 2. Negatif Kaydırma Dönemleri (Kısa Pozisyonlar Pahalı)

Negatif kaydırma oranları, piyasanın aşırı derecede kısa pozisyonlara eğilimli olduğunu gösterir.

• **Kısa Vadeli Etki:** Kısa pozisyon sahipleri, uzun pozisyon sahiplerine ödeme yapar.
• **Stratejik Çıkarım:** Bu, piyasanın aşırı satıldığına dair bir sinyal olabilir. Kısa pozisyon açmak maliyetlidir ve olası bir fiyat yükselişi (short squeeze) riskini taşır. Uzun pozisyon açanlar, piyasa düşse bile kaydırma ödemesi alarak pozisyonlarını finanse edebilirler. Bu, "kaydırma hasadı" (funding harvest) stratejisi olarak bilinir.

1. 1. 1. Kaydırma Hasadı Stratejisi (Funding Harvesting)

Bu strateji, fiyat hareketinden bağımsız olarak kaydırma ödemelerinden sürekli gelir elde etmeyi amaçlar. Bu genellikle piyasanın aşırı derecede tek taraflı olduğu dönemlerde uygulanır.

• **Negatif Kaydırma Durumunda:** Yatırımcı, spot piyasada (veya düşük kaldıraçlı bir perpetual sözleşmede) uzun pozisyon açar ve aynı anda yüksek kaldıraçla kısa pozisyon açar. Eğer kaydırma oranı negatifse, uzun pozisyon sahibi olarak ödeme alır. Fiyat hareketine karşı korunmak için, pozisyonun net delta'sını sıfıra yakın tutmak önemlidir (örneğin, uzun pozisyonu spot piyasada tutarken, perpetual sözleşmede kısa pozisyon açmak). Bu, yalnızca kaydırma oranının komisyon ve marjin maliyetlerinden daha yüksek olduğu durumlarda kârlıdır.

1. 1. 1. Risk Yönetiminin Önemi

Kaydırma maliyetleri, kaldıraçla birleştiğinde riskleri katlar. Pozisyonları uzun süre tutmayı planlayan yatırımcıların, kaydırma maliyetlerini pozisyon büyüklüğünün ve kaldıraç seviyesinin bir fonksiyonu olarak sürekli izlemesi gerekir. Pozisyon büyüklüğü arttıkça, kaydırma maliyetleri de doğrusal olarak artar.

Risk yönetiminin temel bir parçası olarak, stop-loss emirlerinin kullanımı hayati önem taşır. Kaydırma maliyetleri pozisyonunuzun yavaş yavaş erimesine neden olurken, ani fiyat hareketleri pozisyonunuzu hızla tasfiye edebilir. Bu nedenle, kaydırma maliyetlerini yönetmek kadar, ani piyasa şoklarına karşı korunmak da önemlidir. Risk yönetimi hakkında daha fazla bilgi için Kripto Vadeli İşlemlerde Risk Yönetimi: Stop-Loss Emirlerinin Önemi makalesine bakılabilir.

Zaman Çerçevesi ve Piyasa Yapısı İlişkisi

Perpetual sözleşmelerde zaman, sadece pozisyonun ne kadar süre açık kaldığı anlamına gelmez; aynı zamanda piyasanın o anki psikolojisini de yansıtır.

1. 1. 1. Kısa Vadeli Ticaret (Scalping ve Day Trading)

Kısa vadeli tüccarlar (scalpers ve day traders) genellikle kaydırma maliyetlerinden büyük ölçüde etkilenmezler, çünkü pozisyonları birkaç dakika veya birkaç saat içinde kapatılır. Onlar için temel maliyet, borsa komisyonlarıdır. Ancak, bir gün içinde birden fazla kaydırma periyoduna denk gelen pozisyonlar için, kaydırma ödemesi komisyon maliyetini aşabilir.

1. 1. 1. Uzun Vadeli Yatırım (Swing ve Position Trading)

Pozisyonunu haftalarca veya aylarca tutmayı planlayan yatırımcılar için kaydırma maliyeti kritik hale gelir.

Eğer bir tüccar, 50 günlük hareketli ortalama gibi teknik göstergelere dayanarak uzun vadeli bir trend yakalamayı hedefliyorsa, pozisyonunu açık tutmanın maliyetini sürekli olarak hesaplamalıdır. Eğer kaydırma oranı sürekli olarak pozisyonun tersi yönde çalışıyorsa (örneğin, uzun pozisyon sahibi sürekli ödeme yapıyorsa), bu durum uzun vadeli kârlılığı ciddi şekilde azaltır. Bu tür trend takibi analizleri için 50 günlük hareketli ortalama gibi göstergeler kullanılırken, kaydırma maliyetleri "gizli bir vergi" gibi işler.

1. 1. 1. Piyasa Döngüleri ve Kaydırma Değişkenliği

Kripto piyasaları genellikle döngüseldir:

1. **Boğa Piyasası Zirvesi:** Genellikle aşırı iyimserlik hakimdir, kaydırma oranları sürekli pozitif ve yüksektir. Bu, uzun pozisyonların pahalı olduğu ve piyasanın düzeltmeye yaklaştığı anlamına gelebilir. 2. **Ayı Piyasası Dip Noktası:** Genellikle aşırı korku hakimdir, kaydırma oranları sürekli negatiftir. Bu, kısa pozisyonların pahalı olduğu ve piyasanın bir dip formasyonuna yaklaştığı anlamına gelebilir.

Profesyonel bir tüccar, kaydırma oranını sadece bir maliyet kalemi olarak değil, aynı zamanda piyasa duyarlılığının bir göstergesi olarak kullanır. Aşırı kaydırma oranları, genellikle mevcut trendin tersine hareket etmek için bir fırsat (kontrarian strateji) veya pozisyonun zamanlamasını ayarlamak için bir sinyaldir.

Kaydırma Oranını Etkileyen Faktörler

Kaydırma oranı, piyasa koşullarına göre dinamik olarak değişir. Bir tüccarın bu değişimi anlaması gerekir:

1. **Dayanak Varlığın Volatilitesi:** Volatilite arttığında, piyasa fiyatı daha hızlı hareket eder. Eğer fiyat hızla yükseliyorsa, uzun pozisyonlar baskın gelebilir ve kaydırma pozitif olur. 2. **Kaldıraç Kullanım Yoğunluğu:** Eğer piyasadaki tüccarlar ortalama olarak yüksek kaldıraç kullanıyorsa, küçük bir fiyat hareketi bile pozisyonların hızla dengesini bozabilir ve kaydırma oranında keskin sıçramalara neden olabilir. 3. **Borsa Likiditesi ve Piyasa Derinliği:** Yüksek likidite, fiyatın spot seviyeden çok uzaklaşmasını zorlaştırır, bu da kaydırma oranlarının daha düşük ve daha öngörülebilir olmasına yardımcı olur. Düşük likidite dönemlerinde, küçük bir emir bile fiyatı büyük ölçüde hareket ettirebilir ve kaydırma oranını aşırı seviyelere taşıyabilir. 4. **Büyük Kurumsal Hareketler:** Büyük balinaların (whale) piyasaya girmesi veya çıkması, kısa süreliğine kaydırma oranını dramatik bir şekilde değiştirebilir.

Özet ve Yeni Başlayanlara Tavsiyeler

Perpetual sözleşmeler, son kullanma tarihi olmaması nedeniyle caziptir, ancak bu avantajın bedeli, pozisyonu açık tutmanın sürekli maliyetidir: Kaydırma Maliyeti.

Yeni başlayanlar için temel çıkarımlar şunlardır:

1. **Kaydırma Oranını Kontrol Edin:** Her pozisyon açmadan önce, o anki kaydırma oranını ve bir sonraki ödeme zamanını kontrol edin. Pozisyonunuzu 24 saatten fazla tutmayı planlıyorsanız, 8 saatlik periyotları dikkate alın. 2. **Kaldıraç ve Kaydırma İlişkisi:** Yüksek kaldıraç, kâr potansiyelini artırırken, kaydırma maliyetinin teminatınız üzerindeki etkisini de katlanarak artırır. Uzun vadeli pozisyonlarda düşük kaldıraç kullanmak, kaydırma maliyetlerinin etkisini azaltır. 3. **Duyarlılık Göstergesi Olarak Kullanın:** Sürekli pozitif kaydırma, piyasanın aşırı uzun olduğunu ve bir düzeltme olasılığının arttığını gösterebilir. Sürekli negatif kaydırma ise aşırı kısa pozisyonlanmayı işaret eder. 4. **Maliyetleri Hesaplayın:** Pozisyonunuzun süresine göre tahmini toplam kaydırma maliyetini, komisyon maliyetlerine ekleyerek gerçek işlem maliyetinizi belirleyin.

Zaman, perpetual sözleşmelerde sadece bir kronometre değil, aynı zamanda piyasa yapısını ve maliyet yapısını belirleyen aktif bir değişkendir. Bu dinamik maliyeti anlamak, sadece hayatta kalmanızı değil, aynı zamanda kârlı stratejiler geliştirmenizi de sağlayacaktır.

Önerilen Vadeli İşlem Borsaları

Borsa	Vadeli işlemler avantajları ve hoş geldin bonusları	Kayıt / Teklif
Binance Futures	125×’e kadar kaldıraç, USDⓈ-M kontratları; yeni kullanıcılar 100 USD’ye kadar hoş geldin kuponu alabilir, ayrıca spot işlemlerde ömür boyu %20 indirim ve ilk 30 gün vadeli işlemlerde %10 indirim	Hemen kaydol
Bybit Futures	Ters & lineer perpetual sözleşmeler; 5 100 USD’ye kadar hoş geldin paketi, anında kuponlar ve görevleri tamamlayarak 30 000 USD’ye kadar kademeli bonuslar	İşlem yapmaya başla
BingX Futures	Kopya işlem ve sosyal özellikler; yeni kullanıcılar 7 700 USD’ye kadar ödül ve işlem ücretlerinde %50 indirim kazanabilir	BingX’e katıl
WEEX Futures	30 000 USDT’ye kadar hoş geldin paketi; 50–500 USD arası depozit bonusları; vadeli işlem bonusları işlem ücretlerinde ve alım satımda kullanılabilir	WEEX’e kaydol
MEXC Futures	Vadeli işlem bonusları marj veya ücret ödemesi olarak kullanılabilir; kampanyalar depozit bonuslarını içerir (örnek: 100 USDT yatır → 10 USD bonus kazan)	MEXC’e katıl

Topluluğumuza Katılın

Sinyaller ve analizler için @startfuturestrading kanalımıza abone olun.